ETİYOPYA

Addis Ababa ile  birlikte ülkedeki iki özerk şehirden biridir. Nüfusu 450.000 olup, günlük yaşam sakindir. Deniz seviyesinden 1.600 metre yüksektedir. Hava sıcaklığı Addis Ababa’ya göre ortalama 5-10 derece daha yukarıda seyreder. Dire Dawa, eski dönemlerde Adal krallığının önemli bir şehriydi.   Addis Ababa – Cibuti demir yolu Dire Dawa’dan geçer. Demiryolu hattının başlamasıyla, 1909'da Fransız misyonerler Dire Dawa'ya yerleşmiş. Gar binası ve önünde eski dönemden kalma lokomotif kentin sembolüdür. Dire Dawa’da gezilecek pek fazla bir yer yoktur. Kültürel tur için “Lege Oda Mağarası” ve duvar resimleri görülebilir. Dire Dawa’da taksilerin büyük bölümü eski model 404 Peugeot’dur. Yolcu ulaşımının olmazsa olmazı Bajaj’lar ise neredeyse insan sayısından fazladır desem yeridir.   Dire Dawa havaalanında terminal binası içinde bol miktarda maymun vardır. Şayet elinizde bir şey yiyor ve küçük bir parçasını yanınıza gelen bir maymuna verirseniz, 2 saniye içerisinde

3 milyon nüfuslu Addis Ababa’nın yerel dildeki karşılığı, “Yeni çiçek” tir. Meskel Square (Haç meydanı) Addis Ababa’nın en önemli meydanıdır. Resmigeçitler, önemli gösteriler, dini ayinler hep bu meydanda yapılır. Özellikle yabancıların yoğun olduğu bölgeler, ana caddeler, kaliteli otel ve restoranlar çok güvenlidir. Pek çok şehirde olduğu gibi, geceleyin ara sokaklar tehlikelidir. Ortalama bir yabancının, cebinde en az 500 dolarla dolaştığını bilen kötü niyetli insanlar her ülkede olduğu gibi burada da vardır.  Kafeler günlük yaşamın önemli bir parçasıdır. Günün her saatinde kafeler doludur. Addis Ababa’da “Kaldi’s Cofee” de içilen bir “Makiyato” günün yorgunluğunu alır.   Masada bir veya iki kişi olarak oturuyorsanız, yerel halk, müsaade istemeden boş sandalyeye oturur. Kahveden sonra en çok tercih edilen, yerel dilde “Şay” şeklinde söylenen çaydır. Şehirde 3–4 adet Türk lokantası var. Hijyen ve yemek kalitesini fazla dert etmiyorsanız gidebilirsiniz. 

Ve dilenciler… Yazmak istemiyorum ama dilenciler: Şehirde gözünüze ilk takılacak şey dilencilerdir. Yolda, kilise ve cami önünde, markete girişte, aklınıza gelen her yerde… Büyük bölümü gece sokakta uyur, karanlıkta yolda yürürken dikkat etmezseniz, uyuyan bir dilenciye takılabilirsiniz. Acaba “fakir ülke” imajının kaybolmasın ve yurt dışı yardımlar devam etsin diye mi devlet bunlara müsamaha gösteriyor diye düşündüğüm de oldu. Dilenciler, ilk yıllarda oldukça utangaç bir yüz ifadesine sahipti.   Arabaya uzaktan çekingen gözlerle bakar ve siz işaret etmeden yanınıza gelmezlerdi. Para alınca da şükranlarını belirten yüz ifadesi ile defalarca eğilip geri çekilirlerdi. Yıllar içinde beyazların sayısı arttıkça dilencilerin dilenme şekli de değişti. Yüzlerdeki o çekingen ifade gitti, önce siz çağırmadan gelip arabanızın camını tıklatıp para istemeye, 2014 yılına geldiğimizde ise, araba camına bayağı kuvvetli vurmaya, par

Son yıllarda çok katlı bina yapımı hızla devam ediyor. Ofis katı kiraları alt katlardan üst katlara çıktıkça azalıyor. Asansörsüz bina döneminden kalan bir alışkanlık olsa gerek. İlginçtir, 3 katlı binanın üzerinde bile adının yanında “Tower” yazar. Etiyopya’da kiracının kiracısı olunabilir. Şöyle ki; Binanın sahibi, binayı komple kiraya verdiğinde kiralayan isterse binanın her dairesini ayrı ayrı kiraya verebilir. Daireyi kiralayan da isterse oda oda kiraya verebilir. Bu yasalara uygun bir şeydir ve özellikle eski binalarda görülebilecek bir uygulamadır. Modern dış görünüşleri yakalamaya çalışmakla birlikte, inşaatlarda yukarıdaki manzarayı sık sık görmek mümkün. Etiyopya’da inşaatlarda tuğla yerine biriket kullanılır. Pek çok biriket üreten tesis olmasına rağmen bazı inşaatlara hala el ile yerinde yapılan biriket imalatına da rastlayabilirsiniz.

Büyük kavşakların bakım ve çevre düzenlemesini reklam karşılığı özel firmalar yapar. Firmalar veya iş merkezleri hemen kendi önlerindeki kavşakların bakım işini üstlenerek reklam verirler. Kavşaklar semt adıyla değil, bu markalarla anılır. Yukarıdaki kavşak adını hemen yanında bulunan binadan alır ve “Edna Mall kavşağı” olarak tanınır. İnşaat hızı oldukça yavaştır. Türk Ticaret Müşavirliği Bole Uluslararası Havalimanı’nı Meskel meydanına bağlayan Bole caddesi üzerindedir. Dembel kavşak düzenlemesi yaklaşık 4 yılda tamamlanarak hizmete girmiştir.        

Marketlere girerken üzerinizi ararlar. Her standın başında ayakta durup müşteriyi gözetleyen bir görevli vardır. Özellikle yağ, sucuk gibi gıda ürünlerin çoğunda son kullanma tarihi olmaz. Muhtemelen Cibuti limanında aylarca beklemiştir. Alışveriş sonrası, kasiyere kolaylık olsun diye küsuratı da ayrıca vermenizi tavsiye etmem. Kasiyer arkadaşların çoğu bundan anlamaz. Türk malı temizlik, kozmetik, gıda malzemeleri yaygın olarak satılır ve bazıları Türkiye’deki fiyatından daha ucudur. İlk zamanlar marketlerde özellikle Türkiye’den gelen hangi ürünler var diye dikkatlice bakıyorum. Hepimizin bildiği bir diş macunu markası taklit olarak yapılmış, rafta duruyor. Dikkatimi çekti, kutusunu inceledim, üretim yeri ve firma adresi olarak İstanbul’da bir yer verilmiş. Aradan aylar geçti. İstanbul’da bir dostum beni diş macunu üreten ve Afrika’ya satan bir arkadaşı ile tanıştırdı. Bu kişi ürettiği diş macununu Etiyopya’da satmak istediğini söyledi. Kutuyu görünce kendisine bu markayı

Aslen Jamaika doğumlu olan Bob Marley’in (1945-1981) heykeli, Ring Road üzerinde, Bole havaalanına çok yakın bir konumdadır. Reggae müziğin öncüsü olan sanatçının özellikle 1978 yılında Etiyopya ziyareti ve Afrika halklarına verdiği destek biliniyor. Caddelerde Bob Marley ile aynı dini inancı taşıyan onlarca genç Etiyopyalı görürsünüz. Rastafarianizm, kökeni Mısır olan Ra dinlerinin Hıristiyanlık ve Yahudilik dinleriyle birleşmesinden ortaya çıkmıştır (*). Dinin kurucusu Leonard Howell’dir. Birçok din mensubu etin sadece bazı türlerini yerken, kabuklu deniz ürünleri yemezler. Vücudun toprağa tek bir parça olarak girmesi gerektiğine inanılır. Saç ve tırnak kesilmez, ameliyat olarak vücutlarından parça kestirmezler. Bob Marley 1977 yılında futbol oynarken ayak başparmağını yaralamış ve parmağı kangren olmuştur. Marley dini inanışı nedeniyle parmağının kesilmesini istememiştir. Bunun sonucunda hastalık cilt kanserine dönüşmüş ve maalesef bu da Bob Marley’in canına mâl olmuştu

Yerel dilde ve İngilizce basılan çok sayıda gazete ve dergiyi rahatlıkla bulabilirsiniz. Günlük ve haftalık pek çok yayın vardır. The Ethiopian Herald yerel dilde her gün, İngilizce olarak haftada 3 gün basılır. Etiyopya’da radyo ve TV, devlet tarafından yönetilir. Uydu aracılığıyla İngilizce ve Arapça yayın yapan kanallar sıklıkla seyredilmektedir. Basın özgürlüğü nedeniyle muhalifler yurt dışından yerel dilde ve İngilizce yayın yapar.

Etiyopya ordusu, ülke sınırları dışında uluslararası güvenlik kuvvetlerine destek verir. Cibuti'de ABD'nin Birleşik Ortak Görev Gücüne, Afrika Boynuzu Antiterörizm kuvvetine destek sağlar, Somali’de El-Şebab örgütüne karşı Somali devletinin yanında yer alır. Etiyopya’da askerlik zorunlu değil, polislik gibi bir meslektir. İç güvenlikte, askeri güçler polise yardım eder, ancak sadece kendi bölgesel dilini bilen bu askerlere yerel halk derdini anlatmakta zorlanır. Hapishanelerde 450 civarı gazetecinin olduğu biliniyor. Dünya Demokrasi endeksi 2010 verilerine göre Etiyopya 167 ülke arasında 118. olarak yer alır.

NGO’lar (Non Goverment Organisation), yani STK’lar (Sivil Toplum Kuruluşu), özellikle su kuyusu, sağlık, gıda ve eğitim konularında çalışır. STK’ların onlarca personeli en iyi yerlerde yer, içer, konaklar, son model 4x4 lerle dolaşırlar. Yılsonu gelince yapılan yardımlar bilançolar halinde açıklanır. Yayınlanan bilanço 1 milyon dolarsa, gerçek yardım 200.000 dolardır. Geri kalan 800.000 dolar; NGO personelinin 1 yıl boyunca yiyip, içip, gezdikleri ve uçak bileti paralarıdır. Yılın 3-4 ayı yağan muson yağmurlarına rağmen Etiyopya’da halkın suya erişimi halen çok sınırlı. Derinlik ve açılacağı bölgeye bağlı olarak maliyeti 5.000 ila 10.000 dolar arasında değişen su kuyuları için siz de bir STK ile irtibata geçerek, adınıza bir su kuyusu açtırabilirsiniz. ABD ve İngiltere Büyükelçilikleri, çok geniş alana yayılmış durumda. İçinde golf sahası, lojmanları, sosyal tesisleri, marketleri, her şey var. Burada 1.000-1.500 kişi

Addis Ababa Afrika Birliği’nin de başşehridir. 200 den fazla ülkenin Büyükelçiliği bulunur. Her gün ülkelerin Bakanı, Başbakanı gelip gider. Yollar 45 dakika önceden kesilir. Hatta bu işi o kadar abartılır ki, yayaların karşıdan karşıya geçmesine bile izin verilmez. 1995 yılında Mısır Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek, Bole Uluslararası havaalanında indiği uçaktan şehir merkezine doğru hareket eder. Yaklaşık 1 km sonra kurulan bir pusuda yaylım ateşine tutulur, şans eseri yara almaz. Mübarek kendisini taşıyan aracı hemen havaalanına geri döndürür, geldiği uçağa binip derhal bu ülkeden ayrılır. İktidarı boyunca tekrar bu ülkeye gelmez. Suikast girişiminde bulunanların hepsi öldürülür. Etiyopya bu olayda Sudan’ı suçlar. Bu olaydan sonra şehrin güvenliğine aşırı şekilde dikkat edilmektedir.

Etiyopya Havayollarının dünyaca bilinen 3 önemli kazası vardır. 23 Kasım 1996 da Addis Ababa’dan Nairobi’ye giden Boeing 767 hava korsanları tarafından kaçırıldı. Yakıtı biten uçağın pilotları Galawa plajına 500 m açıkta denize iniş yapmak istedi ama su yüzeyine yakın mercan kayalıkları nedeniyle hasar büyük oldu. 175 yolcudan 125 i hayatını kaybetti. Düşme anı plajda bulunanlar tarafından videoya kaydedildi ve dünya televizyonlarında uzun süre yer aldı.          İkinci önemli kaza (veya sabotaj); 25 Ocak 2010 da Beyrut’tan Addis Ababa’ya giden Boeing 737 uçak kalkıştan 10 dakika sonra düştü. Uçakta bulunan 90 kişinin tamamı hayatını kaybetti. Ölenlerin 51 i Lübnan vatandaşıydı. Yolcular arasında diplomatların olması, bu kazada sabotaj ihtimalini uzun süre dünya gündeminde tuttu ve tartışıldı. Ve son olarak bu yıl; 10 Mart 2019 da Addis Ababa’dan Nairobi’ye giden Boeing 737 MAX8 uçak kalkıştan 6 dakika sonra düştü. Uçakta bulunan 157 kişinin tamamı hayatını kayb

Bole Havaalanı sadece Etiyopya’yı değil, komşu birçok Afrika ülkesini de dış dünyaya bağlayan bir kapıdır. Bole havaalanına yolcu karşılamak için gidiyorsanız ve pasaportunuz yanınızda değilse, terminale giriş için yaklaşık 0,75 dolar ödemeniz gerekir. Bunu duyunca yadırgamıştım. Sonra öğrendim ki; fakir insanlar yağmurdan veya akşam soğuktan korunmak için havaalanında yatmaya başlayınca bu şekilde bir çözüm üretmişler. Etiyopya’ya giderken üzerinizde 3.000 dolardan fazla para varsa pasaport işlemleri öncesi bildirimde bulunmanız gerekir. Gümrükten geçip ülkeye giriş yaparken “10 adet” uygulamasına dikkat etmelisiniz. Bavulunuzda aynı tip gömlek veya oyuncaktan 10 adet varsa gümrüğe tabidir, 9 adet ise vergiden muaftır. Yurt dışı uçaklarının hostesleri giderken 5–6 adet boş bavulla gider, dönüşte bu bavullar ağzına kadar doludur. Özellikle yardım amaçlı gezilerle gelenler, yanlarında getirdikleri hediyeleri ülkeye gümrük ödeyerek sokarken şaşkınlıklarını gizleyemez.

Trafik polisleri elinde pense ile dolaşır. Arabanızı gidiş istikametine göre sağa park etmezseniz, polis plakanızı söküp götürür. Cezası 5 dolar civarıdır ama gerçek ceza plakayı bulabilmektir. Polis plakanızı 2-3 ayrı yere bırakılmış olabilir. Sırayla hepsini dolaşıp ararsınız, bulamazsanız, aynı tura tekrar başlarsınız. Neticede plakanızı 1 hafta ararsınız ama bu arada plakasız araba kullanmaktan da ceza yersiniz. Etiyopya’da araç plakaları farklı renklerdedir ve yuvarlak içine yazılmış numaralar kullanım amacını, son kısmındaki harfler ise ait olduğu şehir veya bölgeyi belirtir. (AA: Addis Ababa) Kırmızı plaka - 1 ile başlar – Taksiler Mavi plaka – 2 ile başlar – Özel araçlar Yeşil plaka – 3 ile başlar – Özel şirket araçları Siyah plaka – 4 ile başlar – Resmi araçlar Kırmızı plaka – 5 ile başlar – Kızıl Haç araçları Mavi plaka – UN – Birleşmiş Milletler araçları Mavi plaka – AN – Afrika Birliği araçları